ΟΙ ΘΕΣΜΙΚΟΙ ΣΥΝΟΜΙΛΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Η μετατόπιση των παγκόσμιων αφεντικών από την απόλυτη λεηλασία στη "λελογισμένη" οικο-ευαισθησία, (πέρα από μια ξεκάθαρη φαινομενικότητα) είναι απόρροια μιας βαθύτερης αναδιάρθρωσης του κυρίαρχου λόγου και της στρατηγικής του. Για τις σύγχρονες δημοκρατίες πλέον, η διαχείριση των θεμελιωδών αντιφάσεων που παράγει το σύστημα (όπως αυτής της καταστροφής του πλανήτη), αποτελεί βασικό κορμό της νομιμοποίησης τους, βασικό εργαλείο απόσπασης της κοινωνικής συναίνεσης. Η ανάγνωση αυτών των αντιφάσεων, αλλά και οι κοινωνικές δυναμικές που αρθρώθηκαν τις προηγούμενες δεκαετίες σχετικά με το οικολογικό ζήτημα, η βαθύτερη συνειδητοποίηση των κοινωνιών για την αυξανόμενη υποτίμηση των συνθηκών ζωής, οδήγησαν σε μια αναδίπλωση του κυρίαρχου λόγου, χωρίς όμως ούτε στιγμή να χάνεται η επιθετικότητα της ανάπτυξης σε σχέση με το περιβάλλον. Μια νέα μεγάλη πρόκληση καλούσε τα αφεντικά του κόσμου: "να σώσουμε τον πλανήτη γη". Και η ιδεολογική φόρμουλα εμφανίστηκε: αειφόρος ανάπτυξη. Η "πράσινη" προοπτική του καπιταλισμού βέβαια, (που πρωτοεμφανίστηκε στη σύνοδο του ΟΗΕ για το περιβάλλον και την ανάπτυξη το 1987), δεν εμπεριέχει απλά περιβαλλοντικές υποδείξεις ορθής διαχείρισης, αλλά αποτελεί ένα πλέγμα "αλληλεξάρτηοης μεταξύ της περιβαλλοντικής υποβάθμισης, κοινωνικής ευημερίας και οικονομικής αποδοτικότητας". Ένα νέο πλέγμα ουσιαστικά, διακυβέρνησης των ανθρώπινων κοινωνιών και του πλανήτη. Παρόλ' αυτά, αυτοί που ευαγγελίζονται την αειφόρο ανάπτυξη, προσκρούουν πάνω σε δομικές αντιφάσεις του συστήματος. Δεν είναι μόνο η απροθυμία και ο εγγενής τυχοδιωκτισμός των αφεντικών, που μπροστά στο βραχυπρόθεσμο κέρδος μπορούν να αφανίσουν κάθε ίχνος ζωής σε μια γωνιά του πλανήτη. Είναι το σημείο αυτό, (όπου η κάθε ποσοστιαία μονάδα ανάπτυξης των οικονομικών δεικτών -το διαρκώς προσδοκώμενο για τον καπιταλισμό-, κάθε ποσοστιαία αύξηση του ΑΕΠ, του "βιοτικού επιπέδου" "πρωτοκοσμικών και τριτοκοσμικών", αλλά και κάθε στιγμή αυτού του πολιτισμού που διαλαλεί τα λαμπερά του προϊόντα και τα ανάλογα εμπορεύσιμα κοινωνικά του μοντέλα), αποτελεί το λογικό αδιέξοδο των κυρίαρχων. Η οικολογίζουσα πρεμούρα των αφεντικών του κόσμου, που είναι ιδιαίτερα αισθητή την τελευταία πενταετία, από τη συνθήκη του Κυότο το 2005, τα πλαφόν παραγόμενης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στο 20% στην ΕΕ ως τις δηλώσεις του πλανητάρχη για τη σταδιακή απεξάρτηση της χώρας του από το πετρέλαιο, δεν είναι απλά στάχτη στα μάτια, ούτε κατά συνθήκη ψεύδη (όσο θυμό ή γέλιο μπορούν να προκαλούν) στους ανήσυχους υπηκόους. Ούτε πρόκειται απλά για τη θεμελίωση μιας νέας βαριάς βιομηχανίας, κινητήρα του παγκόσμιου καπιταλισμού: την οικο-τεχνολονία και την νέα ιδεολογία που αυτή παράγει. Είναι απόρροια και μιας στρατιωτικής-γεωπολιτικής εξίσωσης που γίνεται πλέον στρατηγικό πρόβλημα (με όρους πολεμικούς) για τους δυτικούς κυρίαρχους. Χαρακτηριστικές είναι οι δηλώσεις του επίτροπου ενέργειας της ΕΕ μετά την πρόσφατη ρωσοουκρανική κρίση για το φυσικό αέριο αναφορικά με την ενεργειακή πολιτική της ΕΕ: "Οι στόχοι είναι τρεις: ανταγωνισμός, διατήρηση και εξασφάλιση της προσφοράς. Η ενεργειακή ασφάλεια θα γίνει όχημα των διεθνών σχέσεων της ΕΕ". Την εποχή της "σπανής" του πετρελαίου, της αυξανόμενης ζήτησης ενέργειας, πέρα από τις λεγόμενες ανανεώσιμες πηγές -"φιλικές" στο περιβάλλον-, ξανανοίγει η πόρτα για την πυρηνική ενέργεια. Είναι χαρακτηριστικό πως η Γερμανία θα σταματήσει -ή θα επιβραδύνει κατά το πολιτικώς ορθό- το πρόγραμμα αποπυρηνικοποίησης που σαν στόχο είχε την πλήρη απαλλαγή από τα πυρηνικά εργοστάσια ως το 2020.... Το σημαντικότερο βέβαια είναι, πως όλη αυτή η νεόκοπη πράσινη προπαγάνδα είναι κομμάτι της διαχείρισης και νομιμοποίησης του οικολογικού προβλήματος, προέκταση της φιλοσοφίας της "αειφόρου λεηλασίας". Είναι κομμάτι μιας αυτοπροστατευτικής λογικής του κυρίαρχου αστικού πολιτισμού: κάθε κοινωνικό στοίχημα, κάθε πρόβλημα ανάγεται σε ζήτημα απλής διορθωσιμότητας. Η αναγωγή των κοινωνικών προβλημάτων σε επιστημονικά ζητήματα είναι όχι μόνο σύμφωνη με την περιρρέουσα φιλοσοφία του ιδεολογήματος της ασφάλειας αλλά ακρογωνιαίος λίθος της φιλοσοφίας του ελέγχου. Από τον έλεγχο του γονιδιώματος, της ενέργειας, των μητροπόλεων, των παγκόσμιων προβλημάτων, των ανυπάκουων πληθυσμών, τον κατακερματισμό της πλανητικής γεωγραφίας σε οριοθετημένους χώρους με σαφείς κατευθύνσεις, την αγροτική παραγωγή και τους τουριστικούς προορισμούς "αισθητικού κάλλους", τα καταφύγια άγριας ζωής... Καθετί οφείλει να χωροθετηθεί σε μια οργανική λειτουργικότητα για τους κυρίαρχους. Θεσμική και ιδεολογική συνιστώσα όλων αυτών, είναι οι περίφημες πράσινες μη κυβερνητικές οικολογικές οργανώσεις (και αδρά επιχορηγούμενες), που έχουν αναχθεί πλέον σε επίσημους πράσινους συνομιλητές και διαχειριστές στα τραπέζια των αφεντικών αναφορικά με τα περιβαλλοντικά προβλήματα". Οι διαμεσολαβητικοί αυτοί μηχανισμοί (οι οποίοι έχουν πλέον χάσει και αυτόν τον ελάχιστο καταγγελτικό ακτιβισμό του παρελθόντος τους), θα ήταν αστείοι με τα θλιβερά χάπενινκς που οργανώνουν για την αφύπνιση της "οικολογικής συνείδησης των πολιτών", αν δεν ήταν ιδιαίτερα επικίνδυνοι και κομμάτι των κυρίαρχων σχεδιασμών για την "επιβίωση" στον πλανήτη. Η αντίληψη της ορθολογικής αντιμετώπισης του οικοσυστήματος, ο "πραγματισμός" τους, οι διορθωτικές εξαγγελίες τους, όχι μόνο δεν ενοχλούν τα αφεντικά του κόσμου, αλλά αποτελούν τους νέους εξερευνητές, που θα βρουν νέες πορείες για τον καπιταλισμό να ανασάνει πρόσκαιρα, θα απορροφήσουν τους κοινωνικούς κραδασμούς δίνοντας πίστωση χρόνου στον καρκινογόνο αστικό πολιτισμό, αλλά και θα δώσουν εχέγγυα πίστης στο υπάρχον: ο πλανήτης θα σωθεί μόνο από τη εξελισσόμενη ανάπτυξη των ανθρώπινων δυνατοτήτων που αυτή τη φορά, μαγικά θα χρησιμοποιηθούν προς όφελος της ζωής. Την ίδια στιγμή για τον κυρίαρχο πράσινο λόγο, η "σωτηρία του πλανήτη" δεν βρίσκεται μόνο στα χέρια κάποιων ρυπογόνων αφεντικών που πρέπει να πειστούν για τη βλάβη που προκαλούν, αλλά κυρίως στην εξατομίκευση του προβλήματος κοινωνικά: η απληστία με την οποία έμαθε ο δυτικός υπήκοος να ζει, πρέπει να λειανθεί (χωρίς βέβαια ποτέ να αμφισβητηθεί καθολικά). Η διαχεόμενη φιλοσοφία που θέλει τον καθένα μας, ρυθμιστή της ισορροπίας του περιβάλλοντος, με απλές καθημερινές κινήσεις (πχ τα προγράμματα για την εξοικονόμηση ενέργειας, η ανακύκλωση κτλ.), αποτελεί μια προσπάθεια τύφλωσης μπροστά στα πραγματικά προβλήματα ζωής που θέτει η καπιταλιστική μηχανή: η ζωή και η συνέχιση της δεν είναι ζήτημα συγκρότησης καθολικών ανατρεπτικών συλλογικών τακτικών και δράσεων αλλά πρόβλημα εκτόνωσης της καταναλωτικής μανίας και των ενοχών "μας". Η προσωπική ευθύνη νια τη ρύπανση ή τη φροντίδα του περιβάλλοντος δεν μπορεί να γίνει σημείο αναφοράς, από τη στιγμή που δεν θέτει ταυτόχρονα ένα ριζικά διαφορετικό τρόπο κοινωνικής οργάνωσης και αντίληψης της ζωής που θα είναι επιθετικό σε κάθε λογική εκμετάλλευσης και καταπίεσης. Η ενσωμάτωση καίριων κοινωνικών και πλανητικών προβλημάτων, μέσα σε θεσμικούς μηχανισμούς και θεσμολάγνες φιλοσοφίες, απομακρύνει το ζήτημα από το να τεθεί στους πραγματικούς του όρους: η δράση ενάντια στη λεηλασία της φύσης δεν μπορεί να αφορά τις εκφάνσεις ενός εξουσιαστικού πολιτισμού αλλά την ίδια του τη δομή. Οι αντιστάσεις που έχουν αρθρωθεί ιδιαίτερα την τελευταία 15ετία παντού στον κόσμο, ενάντια στον εκσυγχρονισμό της βαρβαρότητας, αποτελούν ένα κομμάτι μιας νομοτελειακής" κοινωνικής συνθήκης που απαντά στις επιθέσεις των κυρίαρχων. Στον ελλαδικό χώρο, αντιστάσεις υπήρξαν και υπάρχουν πολλές αναφορικά με την επιταχυνόμενη υποτίμηση του βιοτικού περιβάλλοντος, από τον Καλαμά, το Πουρί, την Ολυμπιάδα στη Χαλκιδική, τον πρόσφατο αγώνα των κατοίκων των Άνω Λιοσίων, της κινητοποιήσεις ενάντια στη λεηλασία των ελάχιστων χώρων πρασίνου (πχ, μητροπολιτικό πάρκο στο παλιό αεροδρόμιο), τους σποραδικούς αγώνες στις γειτονιές νια την απομάκρυνση των κεραιών κινητής τηλεφωνίας....Πέρα ακόμη από τις αντιφάσεις που γεννιούνται από τους ίδιους τους αντιστεκόμενους (χαρακτηριστικό παράδειγμα τα Άνω Λιόσια αλλά και οι αγώνες ενάντια στις κεραίες), τα ζητήματα που τίθενται από αυτούς τους αγώνες είναι επαρκώς άλυτα και δύσκολα διαχειρίσιμα από τους κυρίαρχους. Αυτό που λείπει διαρκώς και αποτελεί και το κρίσιμο σημείο για την επικοινωνία και ολικοποίηση αυτών των αγώνων, είναι η βαθύτερη συνειδητοποίηση πως δεν πρόκειται απλά για ένα ζήτημα διαχείρησης του προβλήματος, αλλά για την αναγκαιότητα αντίστασης συνολικά στον θανάσιμο πολιτισμό των κυρίαρχων, τον γενικευμένο καταναλωτικό αυτισμό και την αλλοτρίωση. Βρισκόμαστε σε μια εποχή που οι "πράσινες κρίσεις" θα πολλαπλασιάζονται. Και κει θα πρέπει να τεθούν ξεκάθαρα αυτή τη φορά, οι όροι για μια χωρίς επιστροφή και χωρίς αναπτυξιολάγνα και ηθικοφανή διλήμματα, επίθεση σε αυτό που γεννά μαζικά την υποτίμηση, την εκμετάλλευση και το θάνατο. Από τις χωματερές ως τα βιοτεχνολογικά εργαστήρια, από την τουριστική ανάπτυξη ως τον έλεγχο της αγροτικής παραγωγής, τις βιομηχανικές επενδύσεις του θανάτου ως τις πράσινες εταιρείες ενέργειας, τα μητροπολιτικά έργα ανάπλασης ως τα υπουργεία, τις πράσινες πολιτικές των ηγεμόνων ως την διατροφική πολιτική, ανοίγεται ένα καίριο πεδίο αγώνα ενάντια στον πολιτισμό της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης.

Αρχική